KLASYFIKACJA GOSPODARKI NARODOWEJ

 
 

Klasyfikacja gospodarki narodowej ma na celu zapewnienie jednolitego grupowania jednostek w planach gospodarczych i badaniach statystycznych oraz umożliwia zachowanie porównywalności danych statystycznych.

Gospodarka narodowa dzieli się na działy (tab. 2-1), a te zaś na gałęzie i branże, do których zaszeregowane są poszczególne jednostki (podmioty) gospodarcze. Na przykład przemysł dzieli się na 24 gałęzie i 158 branż, zaś w interesującym nas dziale „budownictwo” klasyfikacja wyodrębnia 8 gałęzi i 31 branż.

Podstawą zaliczania podmiotów gospodarczych do poszczególnych gałęzi i branż gospodarki narodowej jest ich cel gospodarowania (przeważający element zadań w charakterze działalności). Tak więc działy, gałęzie i branże gospodarki narodowej grupują jednostki wytwarzające dobra lub świadczące usługi zbliżone pod względem technologicznym i przeznaczenia bądź pod względem innych cech, niezależnie od formy własności tych jednostek lub ich przynależności organizacyjnej (o strukturze organizacyjnej gospodarki narodowej będzie mowa w następnym punkcie).

Gospodarka narodowa dzieli się na sferę produkcji materialnej i sferę działalności poza produkcją materialną. Do sfery produkcji materialnej zalicza się w całości następujące działy gospodarki narodowej:

- przemysł,

- budownictwo,

- rolnictwo,

- leśnictwo,

- transport i łączność, z wyjątkiem niektórych jednostek ekonomicznych, np. eksploatacji wagonów sypialnych, inspekcji żeglugi śródlądowej, jednostek pomocniczych transportu lotniczego,

- handel, oraz niektóre gałęzie z pozostałych działów, np.:

- komunikację miejską,

- gospodarkę wodno-kanalizacyjną,

- jednostki wydawnicze i filmowe.

W Polsce występują następujące podstawowe formy własności: własność państwowa, własność spółdzielcza, czyli grupowa, występująca głównie w przemyśle drobnym i rzemiośle, w handlu (spółdzielnie spożywców, rolnicze), transporcie, gospodarce komunalnej (spółdzielnie mieszkaniowe), własność organizacji społecznych, m,in. kółka rolnicze oraz własność prywatna, istniejąca głównie na wsi w postaci indywidualnych gospodarstw chłopskich.

Podział ten związany jest z metodą liczenia produktu i dochodu narodowego, która w krajach socjalistycznych uwzględnia w tym rachunku wyłącznie jednostki ze sfery produkcji materialnej. Jednostki zaszeregowane do sfery działalności poza produkcją materialną traktuje się jako konsumentów dochodu narodowego. Do sfery poza produkcją materialną należą np. następujące działy: ochrona zdrowia, opieka społeczna i kultura fizyczna, oświata i wychowanie, administracja państwowa, wymiar sprawiedliwości i obrona narodowa.