Pełny wewnętrzny rozrachunek gospodarczy

 
 

Pełny rozrachunek gospodarczy obejmuje wszystkie wymienione wyżej funkcje przedsiębiorstwa, w szczególności zaś łączy się z nadaniem mu osobowości prawnej.

Pełny wewnętrzny rozrachunek gospodarczy różni się od pełnego rozrachunku tylko tym, że jednostka, która jest nim objęta, nie uzyskuje osobowości prawnej. Nie pozwala to takiej jednostce na występowanie np. w postępowaniu sądowym (może natomiast występować w postępowaniu arbitrażowym w sporach z jednostkami gospodarki uspołecznionej). Jednostki działające na zasadach pełnego wewnętrznego rozrachunku gospodarczego zazwyczaj wchodzą w skład jednostek działających na pełnym rozrachunku gospodarczym, które w stosunku do nich pełnią pewne funkcje z zakresu zarządzania, kontroli i koordynacji.

W pewnych wypadkach zachodzi celowość zastosowania ograniczonego wewnętrznego rozrachunku gospodarczego. Stosuje się go przeważnie jako formę organizacji finansowej, nadawaną jednostkom, którym nie ma potrzeby nadawania uprawnień jednostki na pełnym wewnętrznym rozrachunku. Chodzi więc najczęściej o jednostki terytorialnie oddalone od zarządu przedsiębiorstwa, których zakres działalności jest stosunkowo niewielki, a swym charakterem nie różni się ona od działalności jednostki macierzystej. Nie ma więc gospodarczego uzasadnienia, aby działalność takiej jednostki wyodrębniać i wyposażać ją we wszystkie uprawnienia przysługujące jednostce na pełnym wewnętrznym rozrachunku, z czym związane są m.in. dość duże koszty, .przede wszystkim osobowe. A więc przykładowo jednostka na ograniczonym rozrachunku pozbawiona jest prawa do samodzielnego zaciągania zobowiązań, prawa zawierania umów z kontrahentami itp.

Przedsiębiorstwo posiada swój organ kierowniczy. Najczęstszym rozwiązaniem w gospodarce socjalistycznej, przyjętym też w Polsce, jest, iż funkcję tę pełni w zasadzie jednoosobowo dyrektor przedsiębiorstwa, który reprezentuje przedsiębiorstwo wobec załogi jak i na zewnątrz, podejmuje decyzje ekonomiczne (co, ile i jak wytwarzać) oraz kieruje jego działalnością. Niemniej dyrektor przedsiębiorstwa jest pracownikiem związanym zależnością służbową ze swoją jednostką nadrzędną, która go powołuje na to stanowisko i może go z niego odwołać. Samodzielność dyrektora jest w pewnym zakresie ograniczona specjalnymi obowiązkami i uprawnieniami głównego księgowego i rady zakładowej związku zawodowego (w zakresie spraw osobowych pracownika), a także samorządu robotniczego . Na przykład główny księgowy ma obowiązek odmówić podpisu dokumentów nieprawidłowych lub dotyczących operacji sprzecznych z obowiązującymi przepisami. Jednakże w razie powtórnej decyzji dyrektora przedsiębiorstwa podtrzymującej decyzję poprzednią główny księgowy obowiązany jest podpisać dokument zaopatrując go ewentualnie w uwagę o złożonym przez siebie zastrzeżeniu.