Analizę stanu majątkowego oraz sytuacji finansowej należy prowadzić w powiązaniu z ustaleniami analizy zapasów materiałowych, produkcji niezakończonej, stanu należności i zobowiązań oraz wyników finansowych. Chodzi bowiem o ocenę prawidłowości, wysokości i sposobu pokrycia poszczególnych grup składników majątkowych, a- zwłaszcza środków obrotowych - własnymi i obcymi funduszami w postaci: kredytów bankowych i innych zobowiązań, głównie z. tytułu dostaw materiałów i świadczonych usług przez inne jednostki gospodarcze, wykorzystywanie kredytów bankowych oraz źródła finansowania inwestycji.

Podstawę do analizy stanu majątkowego i sytuacji finansowej przedsiębiorstwa stanowi jego bilans, który jest głównym składnikiem okresowych sprawozdań przedsiębiorstwa. Podstawrą sporządzania bilansu jest prawidłowo prowadzona księgowość. Przedsiębiorstwa sporządzają bilanse miesięczne, kwartalne i roczne.

Znaczenie bilansu polega na tym, że umożliwia on - dzięki zestawieniu wszystkich składników majątkowych (aktywów) oraz funduszów własnych i obcych (pasywów) - ocenę sytuacji finansowej przedsiębiorstwa w analizowanym okresie. Inaczej mówiąc, bilans pozwala na ocenę sytuacji majątkowej i finansowej przedsiębiorstwa w określonym momencie, gdyż pokazuje zarówno wszystkie środki, którymi dysponuje przedsiębiorstwo, jak i wszystkie źródła pochodzenia i przeznaczenia środków.

Dla celów analizy kompleksowej szczególne znaczenie ma b i- lans roczny, sporządzany na dzień 31 grudnia każdego roku. Jego szczególna rola wyraża się tym, że odzwierciedla on stany rzeczywiste (ustalane z natury, w drodze inwentaryzacji), a nie stany książkowe, jak to jest z reguły w bilansach miesięcznych. Dotyczy to przede wszystkim zapasów, a więc materiałów, produkcji niezakończonej, towarów, przedmiotów nietrwałych itp.

Bilans przedsiębiorstwa obejmuje cztery zasadnicze grupy składników (pozycji). Są to: wartość środków trwałych (Mt) i wartość środków obrotowych (S„) w aktywach oraz fundusze własne (Fw) i fundusze obce (Fa) w pasywach. Zilustrujemy to liczbowym przykładem, ujętym w formie uproszczonego bilansu przedsiębiorstwa (tab. 14-3). , Do podstawowych czynności analitycznych w zakresie badania stanu majątkowego i sytuacji finansowej przedsiębiorstwa należy:

- badanie stanu i struktury aktywów i pasywów (nazywane badaniem w przekroju pionowym),

- badanie sposobu sfinansowania poszczególnych składników aktywów przedsiębiorstwa (badanie w przekroju poziomym).

Te wstępne badania polegają na porównaniu poszczególnych pozycji (grup) aktywów z przewidzianymi dla nich - w systemie finansowym - źródłami pokrycia. Stwierdzone odchylenia ezna- czają nieprawidłowości w gospodarce finansowej przedsiębiorstwa. '