Zasada jednoosobowego kierownictwa nie wyklucza współuczestnictwa załogi w zarządzaniu przedsiębiorstwem socjalistycznym. Jest to podstawowy element demokracji socjalistycznej i samego ustroju jako formy własności społecznej.

Współudział załogi w zarządzaniu przedsiębiorstwem jest również obiektywnym prawem wynikającym z ciągłego rozwoju organizacji gospodarczych i koncentracji produkcji. Kierowanie nowoczesną produkcją w wielkich i złożonych przedsiębiorstwach wymaga podejmowania decyzji - jak to zostało już podkreślone - na podstawie wszechstronnych analiz i ocen projektowanych przedsięwzięć z uwzględnieniem nie tylko czynników techniczno-ekonomicznych, ale w równym stopniu także szerokiej problematyki społecznej. Toteż społeczny udział w procesie zarządzania oraz kontrola ze strony kolektywu pracowników stają się nieodłącznym jego elementem. instytucją, która zapewnia załodze bezpośredni udział w zarządzaniu przedsiębiorstwem, jest samorząd robotniczy. Jego powstanie i rola są ściśle związane z charakterem własności socjalistycznej oraz z metodami zarządzania tą własnością. Ustawa o samorządzie robotniczym #następu- jąco formułuje jego zadania:

- 1) zapewnienie sprawnego funkcjonowania oraz rozwoju przedsiębiorstwa w interesie ogólnospołecznym i własnym załogi

- 2) rozwijanie wśród załogi poczucia gospodarności poprzez poprawę dyscypliny pracy, wzrost wydajności, poprawę stanu bezpieczeństwa i kultury pracy oraz zwiększenie odpowiedzialności pracowników za wyniki gospodarcze przedsiębiorstwa

- 3) udział w ustalaniu planów i nakreślaniu perspektyw rozwojowych przedsiębiorstwa

- 4) eliminowanie administracyjnych metod zarządzania i wpływania na świadomość pracowników i ich postawę poprzez system bodźców materialnych i pozamaterialnych

- 5) integracja załogi na płaszczyźnie współuczestnictwa w podejmowaniu i realizowaniu zadań i utożsamianiu celów zespołowych i indywidualnych

- 6) kierownictwo i nadzór nad realizacją zadań produkcyjnych

- 7) kontrola społeczna i nadzór nad działalnością gospodarczą przedsiębiorstwa.

- Realizując wymienione wyżej zadania podstawowe samorząd robotniczy zajmuje się:

- planami rozwojowymi poszczególnych zakładów i przedsiębiorstwa,

- planami postępu technicznego i ich realizacją, ze szczególnym uwzględnieniem usprawnień w dziedzinie procesów technologicznych i organizacji pracy,

- polityką 'zatrudnienia i analizą kadry technicznej i ekonomicznej,

- gospodarką materiałową,

- analizą stanu bhp.

SAMORZĄD ROBOTNICZY CZ. II

Swoje zadanie oraz funkcje samorząd robotniczy spełnia przez: konferencję samorządu robotniczego (KSR), radę robotniczą i jej prezydium. Do zakresu działania KSR należy:

- 1) w zakresie sprawowania nadzoru i kontroli nad działalnością gospodarczą przedsiębiorstwa:

- rozpatrywanie bilansów rocznych przedsiębiorstwa wraz z rachunkiem wyników,

- rozpatrywanie składanych przez dyrekcję przedsiębiorstwa kwartalnych, półrocznych i rocznych sprawozdań z działalności przedsiębiorstwa,

- ustalenie zasadniczych kierunków i form kontroli nad działalnością przedsiębiorstwa i jego poszczególnych komórek oraz ustalanie wytycznych w tym zakresie dla rady robotniczej

- 2) w 'zakresie ustalania zasadniczych kierunków rozwoju przedsiębiorstwa:

- opiniowanie projektów wskaźników rocznych i wieloletnich planów przedsiębiorstwa,

- uchwalanie rocznych i wieloletnich planów przedsiębiorstwa na podstawie wytycznych i wskaźników ustalonych w oparciu o narodowe plany gospodarcze

- 3) w zakresie usprawniania działalności gospodarczej przedsiębiorstwa:

- ustalanie zasadniczych kierunków ulepszania procesów technologicznych, usprawnienia organizacji pracy i podnoszenia jej wydajności, polityki zatrudnienia, poprawy jakości produkcji, oszczędności materiałów, narzędzi pracy, paliwa itp., poprawy warunków bezpieczeństwa i higieny pracy,

- zatwierdzanie struktury organizacyjnej przedsiębiorstwa,

- ustalenie form i kierunków rozwoju współzawodnictwa pracy, wynalazczości pracowniczej i racjonalizacji oraz szkolenia załogi,

- umacnianie społecznej dyscypliny oraz krzewienie socjalistycznego stosunku do pracy i własności społecznej.

- Do wyłącznych uprawnień KSR należy:

- a) uchwalanie zakładowych regulaminów pracy w ramach wytycznych ustalonych przez Radę Ministrów i Centralną Radę Związków Zawodowych,

- b) podejmowanie uchwał o podziale funduszów: zachęty materialnej (nagrody, premie), socjalnego i mieszkaniowego oraz ustalanie regulaminu przyznawania nagród i premii,

- c) decydowanie w sprawach budownictwa mieszkaniowego oraz urządzeń socjalnych i kulturalnych, w granicach funduszów przeznaczonych na ten cel,

- d) zatwierdzanie wyboru przewodniczącego i sekretarza rady robotniczej oraz jej prezydium.

W realizacji swych zadań samorząd robotniczy wykorzystuje przede wszystkim materiały i informacje opracowywane przez zakład (przedsiębiorstwo). Ponadto korzysta z materiałów pokontrolnych opracowywanych i przesyłanych przez aparat bankovry oraz organy kontroli państwowej: Najwyższą Izbę Kontroli, Inspektorat Kontrolno-Rewizyjny Ministerstwa Finansów itp.