Drugim obok zaangażowanych w produkcji środków pracy (i inwestycji dających dodatkowe obiekty majątku trwałego) czynnikiem, który w sposób bezpośredni wpływa na rozmiary produkcji, jest wielkość zatrudnienia (praca żywa). Stąd polityka zatrudnienia - choć w węższym zakresie aniżeli polityka inwestycyjna - odgrywa ważną rolę w kształtowaniu rozmiarów i tempa produkcji. Jednakże zakres tego oddziaływania może być wyraźnie określony. Po prostu, liczba zatrudnionych zależy od liczby stanowisk pracy, a liczba godzin pracy wyznaczana jest liczbą zmian, czyli zależy od zakresu stosowanej w danym układzie produkcyjnym zmianowości. Toteż możliwości regulowania wielkości produkcji wzrostem zatrudnienia istnieją tylko w tych wypadkach, gdy jest możliwe:

- powiększenie liczby zatrudnionych bez potrzeby tworzenia nowych stanowisk pracy,

- przedłużenie czasu pracy w ciągu doby.

Jednakże wielkość produkcji zależy przede wszystkim od wydajności pracy. Chociaż jej poziom w głównej mierze związany jest z zakresem i kierunkami działalności inwestycyjnej i wprowadzanych zmian w technologii i organizacji produkcji, to niemniej nie można pominąć roli takich czynników, jak prawidłowa struktura zatrudnienia, wykształcenie załogi, środowisko, stosunki międzyludzkie itp.

Substytucja - podstawienie. ki pracy, nie mogą przysłonić roli pozostałych czynników, które ogólnie nazwiemy czynnikami techniczno-organizacyjnymi i ekonomicznymi w zarządzaniu produkcją. Chodzi przede wszystkim o czynnik nowoczesnej organizacji i techniki. Ma on szczególne znaczenie właśnie teraz, kiedy zachodzi konieczność rozwijania intensywnych metod gospodarowania . Stąd też produkt jest dziś funkcją nie tylko wielkości zatrudnienia i rzeczowych zasobów produkcyjnych: środków pracy i przedmiotów pracy, lecz także wdrażanych do produkcji wszelkiego rodzaju osiągnięć naukowo-technicznych i organizacyjnych.

POJĘCIE SIŁY ROBOCZEJ ORAZ OGÓLNE ZASADY GOSPODAROWANIA CZYNNIKIEM LUDZKIM

Siła robocza jest to suma uzdolnień fizycznych i psychicznych człowieka, uruchamianych i wykorzystywanych przez niego w celu podejmowania działalności produkcyjnej lub innej. Siła robocza jako zdolność do pracy określa możliwości wytwórcze człowieka. Bez siły roboczej (pracy żywej) przedsiębiorstwo nie może wykonywać żadnej działalności produkcyjnej.

Dla wykonywania różnych prac potrzebna jest siła robocza, wymagająca różnego rodzaju uzdolnień (fizycznych, psychicznych), różnego stopnia przygotowania (kwalifikacji) oraz odpowiedniej odporności na zmęczenie. Na poziom kwalifikacji siły roboczej wpływają: wiek i stan sił fizycznych, cechy charakteru

Na tę drogę weszła nasza gospodarka. Oznacza to, że należy osiągać przyrost produkcji przede wszystkim przez lepsze i pełniejsze wykorzystanie istniejących zasobów produkcyjnych, zamiast szukać rozwiązań opartych na podejmowaniu nowych inwestycji.

Przez pracę żywą rozumie się działanie siły roboczej, tj. celowe wydatkowanie fizycznej i umysłowej energii człowieka. Ucieleśnia się ona stopniowo w wytwarzanych przez człowieka produktach. W ten sposób praca żywa przechodzi w formę pracy uprzedmiotowionej, A więc praca żywa, wykorzystując w procesie produkcji środki i przedmioty pracy, tworzy nową wartość, tworzy nowe produkty. Wraz z rozwojem postępu techniczno-organizacyjnego wzrasta wydajność pracy żywej i tym samym praca żywa uruchamia w jednostce czasu coraz większą masę środków pracy i przedmiotów pracy. i stopień zdyscyplinowania człowieka, stopień wykształcenia ogólnego i zawodowego, zakres wiadomości i przyuczenia do zawodu oraz doświadczenie nabyte w miarę wieku, wykonywania pracy itp. Siła robocza zużywa się w różnym tempie, w zależności od uzdolnień, siły, wieku, warunków pracy itp.