Stawki odpisów amortyzacyjnych ustala się dla poszczególnych jednorodnych zbiorów środków trwałych, przewidzianych w obowiązującej klasyfikacji rodzajowej środków trwałych GUS-u w zasadzie na szczeblu rodzaju. Stawki ustala się z uwzględnieniem racjonalnego użytkowania, konserwacji i prawidłowej gospodarki remontowej, a także założeń co do polityki w dziedzinie wdrażania postępu technicznego i związanego z tym tempa odnowy środków trwałych. Chodzi przede wszystkim o postęp techniczny, niosący ze sobą zużycie ekonomiczne (moralne) środków trwałych.

Właśnie zużycie ekonomiczne środków trwałych jest podstawowym zagadnieniem wiążącym się z amortyzacją. Jego istota polega na tym, że nierzadko środki pracy trzeba zmieniać na nowe, technicznie nowocześniejsze i bardziej wydajne, mimo że nie zostały zużyte fizycznie i nie przebyły okresu ustalonego jako okres ich eksploatacji. Innymi słowy, zużycie ekonomiczne skraca okres ekonomicznej efektywności środków trwałych, w związku z czym okrćs ich eksploatacji jest krótszy aniżeli ich zdatność fizyczna.

Szczególną odmianą zużycia ekonomicznego, występującą w dość szerokim zakresie w przedsiębiorstwach budowlanych, jest skrócenie okresu użytkowania obiektów majątku trwałego wskutek ograniczonej lokalizacji (dotyczy to zwłaszcza niektórych obiektów, np. zaplecza).

W gospodarce socjalistycznej występują dwie przyczyny (formy) zużycia ekonomicznego środków trwałych:

- wzrost społecznej wydajności pracy i obniżenie kosztów produkcji, a w konsekwencji cen w gałęziach wytwarzających takie same środki trwałe,

- wytwarzanie dzięki postępowi technicznemu środków trwałych doskonalszych, pozwalających osiągnąć lepsze techniczno-ekonomiczne wskaźniki (produkować więcej, lepiej i taniej).

Zużycie środków trwałych następuje również w wyniku wpływów atmosferycznych, procesów chemicznych itp. Jednakże okres „życia” środka trwałego, zwłaszcza maszyn i urządzeń pracujących pod osłoną, jest uzależniony główmie od eksploatacji w procesie produkcji. Stopień oddziaływania poszczególnych przyczyn zużycia jest decydującym kryterium przy ustalaniu norm i stawek amortyzacyjnych.

Stawki amortyzacyjne oraz zasady dokonywania odpisów amortyzacyjnych. Wprowadzone z dniem 1 stycznia 1974 r., podwyższone - w stosunku do dotychczasowych - stawki amortyzacji dostosowane są do aktualnych okresów ekonomicznie uzasadnionej eksploatacji środków trwałych. Zostały one zarazem zbliżone do normatywnych okresów zwrotności nakładów inwestycyjnych, przyjętych w rachunku efektywności inwestycji.