Rozróżnia się materiały bilansowane (w tym: rozdzielane i nie rozdzielane) oraz nie bilansowane. Wykazy materiałów bilansowanych są ustalane odgórnie. Bilanse materiałowe sporządzane są na różnych szczeblach i na różne okresy. Bilanse centralne materiałów są włączane do narodowego planu gospodarczego, a bilansowanie ich umożliwia odpowiednie powiązanie i dostosowanie zadań przemysłów produkujących materiały dla przedsiębiorstw budowlanych do ich potrzeb .

Najważniejsze materiały bilansowane, które mają decydujące znaczenie gospodarcze, a jednocześnie ich produkcja jest ograniczona, podlegają rozdzielnictwu, wobec czego nabycie tych materiałów uzależnione jest od uzyskania na nie przydziału właściwego organu. Zarówno bilansowanie, jak i rozdzielnictwo materiałów ma na celu zapewnienie harmonijnego przebiegu zaopatrzenia przedsiębiorstw.

Bilansowanie materiałów jest czynnością planistyczną. Polega _ na porównaniu spodziewanych w okresie objętym planowaniem, przeważnie w ciągu roku, przychodów i rozchodów oraz doprowadzeniu do ich wzajemnego zrównoważenia (zbilansowania). Poniżej daje się przykład układu bilansu sporządzanego na szczeblu centralnym: Przychód Rozchód .

- 1. Ze źródeł krajowych 1. Na zaopatrzenie kraju ogółem ogółem w tym: produkcja w tym: a) dostawy na zaopatrze- inne, np, skup .... nie przedsiębiorstw

- b) dostawy na rynek na zaopatrzenie ludności

- c) inne, np. na rezerwy

Import. Eksport

Dostawy materiałów nie rozdzielanych, zarówno bilansowanych, jak i nie bilansowanych, realizowane są na podstawie bezpośrednich umów i zamówień składanych dostawcom. Zaopatrzeniem w materiały zajmuje się w przedsiębiorstwie komórka zaopatrzenia. W tej mierze kieruje się ona m.in. normami zapasów, opracowywanymi na podstawie wydanych w tym zakresie instrukcji i wytycznych. Wymieńmy niektóre z postanowień.

Jak już wyjaśniono, podstawową masę zapasów stanowi zapas bieżący materiałów oraz produkcji niezakończonej {robót w toku). W pojęciu zapasu bieżącego danego materiału mieści się zapas maksymalny (górna granica zapasu bieżącego w chwili otrzymania dostawy materiału), zapas średni wynikający z przeciętnego poziomu zapasu bieżącego w dłuższym okresie czasu oraz zapas minimalny (określony przez zapas materiałów przed kolejną dostawą).

Normy zapasów materiałów (produkcji niezakończonej) powinny określać prawidłowy stan zapasów niezbędny do utrzymania ciągłości działalności gospodarczej przedsiębiorstwa, z uwzględnieniem istniejących warunków zaopatrzenia, organizacji produkcji i jej sprzedaży.

W odniesieniu do pojedynczych materiałów występują normy zapasu maksymalnego, średniego i minimalne- g o. W stosunku do grup asortymentowych występują tylko normy zapasu średniego. Normy zapasów obliczają przedsiębiorstwa we własnym zakresie na podstawie wspomnianych już instrukcji i wytycznych, dostosowawszy je do specyfiki swojej działalności.

Projekty norm zapasów opracowują wyznaczone do tych prac komórki przedsiębiorstwa, np. służba zaopatrzeniowa odpowiada za ustalanie norm zapasów materiałowych, służba produkcyjna za obliczenie norm zapasów produkcji niezakończonej. Projekty norm zapasów zatwierdza dyrektor przedsiębiorstwa lub jego zastępcy, w ramach swych kompetencji.