Zdolność produkcyjna nie jest wielkością stałą i ulega zarówno podwyższeniu, jak i zmniejszeniu zależy ona od wielu czynników. Najogólniej możemy powiedzieć, że wpływają na to następujące czynniki:

- zainstalowane maszyny i urządzenia, ich charakterystyki oraz wielkość powierzchni produkcyjnej,

- optymalne normy techniczne, odpowiadające nowoczesnej technologii produkcji, możliwe do osiągnięcia na posiadanych urządzeniach,

Oczywiście pewna część zadań budownictwa ma charakter stały. Są one związane głównie z reprodukcją istniejącego majątku trwałego (remonty, montaż maszyn itp.). Występująca obecnie ruchliwość czynników produkcji w przedsiębiorstwach budowlanych nie będzie zapewne cechą charakterystyczną budownictwa w przyszłości. Postępujący proces uprzemysłowienia produkcji budowlanej prowadzi do zmian w strukturze środków produkcji budownictwa, które coraz bardziej upodabniają się do zasobów tych środków funkcjonujących w przemyśle stacjonarnym. Mianowicie następuje szybki wzrost obiektów trwale powiązanych z terenem, jak np. wytwórnie materiałów, bazy prefabrykacji, biura konstrukcyjne itp. Niemniej w zakresie sprzętu, środków transportu itp. forma wynajmu będzie się raczej rozszerzać. Ma ona bowiem wiele zalet, których tu nie sposób rozwijać.

- optymalny czas eksploatacji maszyn i urządzeń w ciągu roku,

- program produkcji, tj. typ i rodzaj produkcji, jakość materiałów zużywanych w procesie produkcji,

- właściwy poziom organizacji pracy.

Podwyższenie zdolności produkcyjnej

Istotne znaczenie mają przy tym takie czynniki, jak właściwy dobór maszyn i urządzeń produkcyjnych oraz ich rozmieszczenie z punktu widzenia zadań produkcyjnych, zsynchronizowanie zdolności produkcyjnej ogniw podstawowych ze zdolnością ogniw współdziałających, pomocniczych, usługowych np. w zakresie transportu wewnętrznego, magazynów (materiałowych, półfabrykatów) itp. Jeżeli bowiem w ogniwach tych występują dysproporcje w wyposażeniu, czyli pomiędzy jednym z elementów a pozostałymi wchodzącymi w skład czynników produkcji, mamy do czynienia ze zjawiskiem zwanym wąskim przejściem w produkcji („wąskim gardłem”). Inaczej formułując powiemy, że aby proces produkcyjny mógł przebiegać sprawnie i bez zahamowań, a zdolność produkcyjna mogła być wykorzystana jak najpełniej trzeba, aby poszczególne czynniki były „zgrane” tak co do ilości oraz jakości, jak i rozmieszczenia w poszczególnych ogniwach danego układu produkcyjnego. W przeciwnym razie wystąpi zjawisko niepełnego wykorzystania zdolności produkcyjnej, albowiem produkcja odbywać się będzie na poziomie ogniwa najniższego, zaś w pozostałych utrzymywać się będą rezerwy mocy produkcyjnej, czyli marnotrawstwo. Toteż sprawą niezwykłej wagi jest zarówno jak najszybsze likwidowanie wąskich przejść w produkcji, jak i niedopuszczanie do ich powstawania.

Spośród czynników wpływających na podwyższenie zdolności produkcyjnej należy w szczególności wymienić doskonalenie zarówno parku maszynowego oraz współdziałających urządzeń technicznych, jak i metod wytwarzania. Są to w jakimś stopniu naczynia połączone. Konsekwencją bowiem doskonalenia technologii i organizacji produkcji powinno być doskonalenie aparatu produkcyjnego. Jego modernizacja to zarówno dostosowywanie środków pracy (z uwzględnieniem likwidacji wąskich przejść w produkcji), a nawet szerzej - środków produkcji do udoskonalonych procesów technologicznych, jak i racjonalna odnowa środków trwałych. Droga do tego prowadzi przez planową dzia- łalność remontową oraz wymianę obiektów zużytych. Wiadomo bowiem, że brak działania w tym zakresie prowadzi do nadmiernego i przedwczesnego zużycia zainstalowanych maszyn i urządzeń, co w konsekwencji powoduje obniżenie ich wydajności, a tym samym zmniejszenie zdolności produkcyjnej całego układu. Omawiane tu zagadnienia wiążą się jak najściślej z problematyką postępu technicznego.