Układ funkcjonalny grupuje ‘'koszty według miejsc- ich powstawania (rodzajów działalności przedsiębiorstwa), np. koszty produkcji podstawowej, koszty produkcji pomocniczej, koszty działalności pozaoperacyjnej.

Suma kosztów w układzie funkcjonalnym jest równa sumie, kosztów w układzie rodzajowym. Podział kosztów według miejsc ich powstawania ma na celu ujęcie kosztów według organizacyjnie wyodrębnionych komórek przedsiębiorstwa, które spowodowały powstanie kosztów. Podział ten więc wiąże się z potrzebą zlokalizowania odpowiedzialności za poczynione nakłady, co jest przecież jednym z podstawowych zadań rachunku kosztów, jako ważnego instrumentu w procesie zarządzania przedsiębiorstwem. W praktyce jeden ośrodek odpowiedzialności może obejmować swym zakresem więcej niż jedną komórkę organizacyjną przedsiębiorstwa.

W przedsiębiorstwach budowlano-montażowych miejscami powstawania kosztów są przede wszystkim budowy, dalej występujące w ramach budów kierownictwa robót, a następnie objęte jedną jednostką ewidencyjną obiekty lub pojedynczy obiekt. Jako miejsce powstawania kosztów może też wystąpić określony rejon, a także określony rodzaj robót.

Jeżeli w przedsiębiorstwie ustalono kierownictwa robót według określonych rejonów (przy czym każdy rejon ma odrębne kierownictwo), a roboty wykonywane są w szeregu miejsc położonych w danym rejonie ‘(np. roboty polegające na remontach mieszkań lub urządzeń, przeprowadzone systemem brygadowym), to za jednostkę ewidencyjną przyjmuje się zakres robót podporządkowanych określonemu kierownictwu rejonu. Ewidencję szczegółową prowadzi się z podziałem na poszczególne jednostki ewidencyjne kosztów, a dalej według pozycji układu kalkulacyjnego. W razie potrzeby ewidencja szczegółowa kosztów produkcji budowlano-montażowej może także uwzględniać ich podział w ramach jednostek ewidencyjnych według rodzajów lub asortymentów robót. Podstawowymi przesłankami wydzielania jednostek ewidencyjnych kosztów są:

- zakres odpowiedzialności za wykonywane roboty,

- wartość kosztorysowa goszczególnych robót,

- technologia produkcji, np. budownictwo uprzemysłowione, tradycyjne.

UKŁAD FUNKCJONALNY KOSZTÓW CZ. II

W zakresie działalności pomocniczej miejscem powstania kosztów’ są organizacyjnie i z reguły terytorialnie wydzielone komórki, np. baza sprzętu, baza transportu, poszczególne zakłady i warsztaty wytwórcze lub usługowe.

Te same zasady określania miejsc powstawania kosztów stosuje się w zakresie działalności socjalno-bytowej.

W odniesieniu do produkcji podstawowej przez pojęcie jednostki ewidencyjnej kosztów produkcji budowlano-montażowej rozumieć należy wchodzące w skład przedsiębiorstwa wydzieloną organizacyjnie jednostkę, wykonującą roboty budowlane i montażowe. Dla jednostki ewidencyjnej wyznaczane są zadania w zakresie wielkości produkcji, środków produkcji, ponoszonych kosztów oraz określony fundusz piać. Jej kierownik odpowiedzialny jest za powierzony mu zakres produkcji oraz właściwe wykorzystanie przydzielonych środków. Ewidencja musi umożliwiać ujęcie zakresu odpowiedzialności poszczególnych kierowników.

Przedsiębiorstwo budowlane powinno mieć stale aktualny wykaz jednostek ewidencyjnych oraz jednostek kalkulacyjnych kosztów. Sporządza się go na podstawie zestawienia tych jednostek ustalonych przez kierownika budowy (robót) na podstawie projektu technicznego inwestycji i planu organizacji robót. Ustalone przez kierownika budowy jednostki ewidencyjne wymagają uzgodnienia z głównymi księgowymi i innymi zainteresowanymi jednostkami organizacyjnymi (komórkami) przedsiębiorstwa oraz zatwierdzenia przez dyrektora przedsiębiorstwa.

Funkcjonalny układ kosztów daje możliwość porównania kosztów poszczególnych rodzajów działalności przedsiębiorstwa z planem rocznym i ustalić zarówno ich poziom, jak i występujące w poszczególnych rodzajach działalności przedsiębiorstwa odchylenia od założeń przyjętych w planie. Podział kosztów według miejsc powstawania kosztów ma szczególne znaczenie dla rozliczenia zużycia środków, oceny prac poszczególnych komórek przedsiębiorstwa i określenia odpowiedzialności za wysokość i rodzaje poniesionych kosztów.