Badania w zakresie zapasów materiałowych prowadzi się zazwyczaj dwoma sposobami: w wyrażeniu wartościowym, obejmującym całość zapasów i zużycia ten sposób daje ogólny pogląu i pozwala porównać np. stan z planem i okresem poprzednim oraz pozwala wysunąć pewne ogólniejsze wnioski. Jednakże na podstawie. globalnych wielkości nie można wysunąć konkretnych środków organizacyjnych i ekonomicznych. Z drugiej strony nie- realne jest badanie szczegółowe zapasów i zużycia wszystkich rodzajów materiałów, chyba że dysponuje się elektroniczną techniką obliczeniową. Toteż najczęściej w analizach gospodarki materiałowej posługujemy się specjalną metodą grupowania materiałów, w zależności od udziału w całej nomenklaturze.

Na przykład, do pierwszej grupy zalicza się materiały, które są planowane (i oczywiście analizowane) szczegółowo. Wchodzą tu podstawowe materiały budowlane, np. cegła, cement, różne gatunki stali. Rodzajowo udział tych materiałów w całym spisie jest stosunkowo niewielki, natomiast ich udział w wartości zapasów7 i zużycia jest duży.

Analiza produkcji niezakończonej i niesprzedanej powinna doprowadzić do rozpoznania wielkości zamrożenia środków obrotowych w produkcji w toku, w produkcji gotowej, lecz nie odebranej, w produkcji odebranej, lecz nie zafakturowanej, w produkcji zafakturowanej, lecz nie rozliczonej. Na tym tle analiza powinna pozwolić na ustalenie długości rzeczywistego cyklu produkcyjnego oraz przyczyn jego wydłużenia w stosunku do cyklu normatywnego lub dyrektywnego wskutek nieprawidłowości i nierytmicz- ności produkcji, przestojów, konieczności wykonania robót poprawkowych itp.

Intensywność wykorzystania środków obrotowych przedsiębiorstwa można mierzyć za pomocą wskaźników szybkości ich krążenia. Może to być wskaźnik wyrażający stosunek obrotu zrealizowanego w danym okresie do przeciętnej wartości środków obrotowych pozostających w dyspozycji przedsiębiorstwa w tym samym okresie czasu. Wskaźnik ten można wyrazić za pomocą wzoru: gdzie: W - wskaźnik szybkości krążenia środków obrotowych, Oz - obrót zrealizowany (sprzedaż) może być przyjmowany również koszt własny produkcji,

Podane wyżej wskaźniki mogą być wykorzystane tak dla mierzenia szybkości krążenia całości środków obrotowych, pozostających w dyspozycji przedsiębiorstwa W pewnym okresie czasu, jak i dla mierzenia szybkości rotacji określonej grupy rodzajowej środków obrotowych, np. zapasów materiałowych, produkcji w toku, należności.