Transport w budownictwie polega na przemieszczaniu wszelkiego rodzaju materiałów i elementów budowlanych, przeznaczonych do wbudowania we wznoszony obiekt, oraz ziemi wydobywanej z wykopów. Również przemieszczanie maszyn i urządzeń oraz pracowników zalicza się do transportu budowlanego.

O wielkości zadań transportowych w budownictwie świadczą poniższe wskaźniki. Na przykład do wybudowania 1 m3 kubatury budynku należy przewieźć następujące ilości materiałów i prefabrykatów oraz ziemi z wykopów:

- w budownictwie miejskim - 1,0-1,2 t,

- w budownictwie przemysłowym - 0,4-0,8 t.

W podanych powyżej ilościach ciężar ziemi wynosi 55-70%. Ogólnie pracochłonność robót związanych z transportem wynosi na budowie około 70% pracochłonności wszystkich wykonywanych prac, toteż transport należy zaliczyć do pierwszoplanowych zagadnień w produkcji budowlanej, a od metod jego rozwiązania w projekcie organizacji budowy zależy w znacznej mierze sprawny przebieg jej realizacji.

Transport budowlany dzielimy na dwie zasadnicze grupy zależnie od przeznaczenia, a mianowicie:

- 1) transport zewnętrzny - polegający na dostarczeniu na plac budowy materiałów, elementów budowlanych, maszyn i narzędzi (ewentualny dowóz pracowników jest również formą transsportu zewnętrznego),

- 2) transport wewnętrzny - polegający na przemieszczaniu w obrębie placu budowy materiałów, elementów budowlanych, maszyn i narzędzi.

- Transport można także podzielić na:

- 1) transport poziomy,

- 2) transport pionowy,

- 3) transport pochyły.

Transport poziomy -występuje zarówno w grupie transportu zewnętrznego, jak i wewnętrznego. Transport pionowy i pochyły ma zastosowanie w transporcie wewnętrznym. Transport poziomy jest zróżnicowany zależnie od stosowanych środków transportowych i może występować głównie jako:

- a) transport kolejowy - normalnotorowy i wąskotorowy,

- b) transport drogowy - samochodowy i ciągnikowy.

Transporty: pionowy i pochyły dotyczą różnego rodzaju dźwigów i urządzeń transportowych i mogą występować głównie jako:

- a) transport dźwigami i żurawiami,

- b) transport przenośnikami,

- c) transport pompami (np. betony i zaprawy).

OBLICZANIE WYDAJNOŚCI TRANSPORTU POZIOMEGO I PIONOWEGO

W projektowaniu organizacji transportu podstawowe znaczenie ma umiejętność obliczania jego wydajności, gdyż od tego zależy dobór liczby i rodzaju środków transportowych.

O zastosowaniu żurawi jako środków transportu pionowego decyduje nie tylko ich wydajność, lecz również szereg innych danych eksploatacyjnych, jak: zasięg żurawia, wysokość podnoszenia oraz maksymalna wysokość konstrukcji, jaką można zmontować za pomocą żurawia.

Zasięg żurawia jest to odległość między osią pionową żurawia a osią do niej równoległą, przechodzącą przez środek haka i środek ciężkości zawieszonego na nim ciężaru. Zmiana kąta nachylenia wysięgnika powoduje zmianę wielkości zasięgu.

Żurawie charakteryzują się stałą wartością momentu, z jakim pracuje maszyna. Moment ten określa się w tonometrach, jako iloczyn zasięgu żurawia (w metrach) i wartości udźwigu (w tonach). Ponieważ wartość momentu jest stała, wobec tego w miarę zmniejszenia zasięgu możliwe jest zawieszenie na haku większego ciężaru, niż to ma miejsce przy większej wartości zasięgu. Na przykład przy zasięgu:

- 20 m - udźwig wynosi 2,25 T (1,5 T X 20 m = 45 Tm),

- 15 m - udźwig wynosi 3,10 T (2,0 T X 15 m = 45 Tm),

- 10 m - udźwig wynosi 4,5 T (3,0 T X 10 m = 45 Tm).

Wysokość podnoszenia H jest to odległość między poziomem główki szyny (dla torowisk szynowych) lub terenem (dla żurawi nie wymagających torowisk) a poziomem środka haka przy największym możliwym jego podniesieniu. Jednakże wysokość konstrukcji, którą można montować za pomocą żurawia, powinna być odpowiednio mniejsza od wysokości podnoszenia. Zależność między maksymalną wysokością podnoszenia a wysokością montowanej konstrukcji uwidoczniono na rys. 17-1.

Z rysunku wynika, że chcąc obliczyć wysokość konstrukcji montowanej za pomocą danego żurawia, należy od wysokości podnoszenia odjąć następujące wartości: hp - wysokość przemieszczenia elementu konstrukcyjnego ponad elementem uprzednio zmontowanym 0,5-1,0 m, he - wysokość montowanego elementu, t2 - wysokość zawiesia h = 1,0-3,0 m.

Zawiesie jest to zespół lin i elementów poziomych, służących do zawieszenia na haku elementu montowanego. W świetle powyższego rozumowania maksymalna wysokość konstrukcji Hmr którą można zmontować za pomocą żurawia, wyniesie: Hm H - (hp-{-he-rh,)

Zależność tę możemy wyrazić w sposób następujący: Maksymalna wysokość konstrukcji Hm budynku zmontowanego za pomocą żurawia może być co najwyżej równa wysokości podnoszenia dla danego żurawia H, zmniejszonej o wysokość przemieszczania elementu hP, wysokość montowanego elementu he oraz wysokość zawiesia (rys. 17-1).

Do zaprojektowania transportu pionovrego niezbędne są wiadomości o podstawowych danych technicznych i eksploatacyjnych maszyn, stosowanych do transportu pionowego.