Oprócz służb inwestycyjnych do aparatu inwestycyjnego w szerokim tego słowa znaczeniu należą biura projektów, przedsiębiorstwa wykonujące roboty budowlano-montażowe i usługi inwestycyjne, służby architektoniczno-budowlane, organy państwowego nadzoru budowlanego, a także odpowiednie komórki w jednostkach planowania gospodarczego. Istotne ogniwo w procesie inwestycyjnym stanowią również dostawcy różnych maszyn i urządzeń technicznych.

Prowadzenie działalności inwestycyjnej należy do inwestora, tj. do tej jednostki gospodarczej, która dysponuje środkami przeznaczonymi na sfinansowanie inwestycji. Prawo budowlane rozróżnia inwestorów państwowych, spółdzielczych, społecznych {do których zalicza się organizacje polityczne, społeczne i zawodowe oraz zarejestrowane stowarzyszenia) i inwestorów prywatnych (podejmujących inwestycje budowlane wyłącznie w celu zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych własnych i najbliższej rodziny, jak również potrzeb gopsodarczych lub związanych z wykonywaniem przez niego działalności usługowej). Podstawowe obowiązki inwestorów podejmujących inwestycje budowlane określa prawo budowlane.

Niekiedy inwestycje są realizowane przez inwestorów zastępczych. Najczęściej w roli tej występują specjalnie powołane dyrekcje inwestycji miejskich (DIM) oraz służby inwestycyjne innych jednostek gospodarczych, realizujące za wynagrodzeniem dane zadanie inwestycyjne na rzecz i ze środków finansowych powierzonych im przez inwestora, na podstawie umowy o zastępstwo inwestycyjne. Przykładowo DIM-y realizują różnego rodzaju obiekty w zakresie służby zdrowia, szkół, budynków mieszkalnych.

Formy organizacyjne służby inwestycyjnej powinny być dostosowane do rodzaju, warunków i rozmiarów działalności inwestycyjnej. Przepisy obowiązujące państwowe jednostki wprowadzają różne formy organizacyjne służb inwestycyjnych w zakresie inwestycji jednostek produkcyjnych, inwestycji nieprodukcyjnych i rolniczych oraz melioracji wodnych.

Funkcje służby inwestycyjnej w zakresie inwestycji jednostek nieprodukcyjnych

Zadania służb inwestycyjnych w zakresie inwestycji jednostek produkcyjnych spełniają: przedsiębiorstwa w budowie, właściwe komórki organizacyjne przedsiębiorstw czynnych oraz właściwe komórki organizacyjne nadrzędnej jednostki (zjednoczenia, prezydia rad narodowych, ministerstwa) lub wyznaczonej przez nią podległej jednostki organizacyjnej.

Przedsiębiorstwo w budowie może być utworzone dla realizacji inwestycji o charakterze produkcyjnym, której eksploatacja przewidziana jest w formie odrębnego przedsięwzięcia. Z chwilą podjęcia działalności produkcyjnej w odpowiednich rozmiarach przedsiębiorstwo w budowie przekształcone jest w czynne przedsiębiorstwo eksploatacyjne.

W czynnych przedsiębiorstwach, zakładach i innych jednostkach, w których inwestycje polegają na rozbudowie poszczególnych wydziałów produkcyjnych lub uzupełnieniu ich wyposażenia technicznego, budowie dodatkowych obiektów, rozbudowie obiektów istniejących bądź na uzupełnieniu wyposażenia w środki pracy - funkcję służby inwestycyjnej pełnią właściwe przedmiotowo komórki organizacyjne.

Funkcje służby inwestycyjnej w zakresie inwestycji jednostek nieprodukcyjnych spełniają: właściwe komórki organizacyjne przyszłego użytkownika realizowanej inwestycji lub jednostek nadrzędnych nad przyszłym użytkownikiem, zarządy inwestycji nieprodukcyjnych oraz dyrekcje inwestycji miejskich (w zakresie inwestycji o charakterze miejskim).

Do oceny projektów inwestycyjnych powoływane są zespoły ekspertów w Komisji Planowania przy Radzie Ministrów oraz w ministerstwach realizujących inwestycje o szczególnym znaczeniu dla gospodarki narodowej. W pozostałych ministerstwach oraz urzędach centralnych, zjednoczeniach (jednostkach równorzędnych) urzędach wojewódzkich mogą być powoływane komisje oceny projektów inwestycyjnych.

Przepisy prawa budowlanego ustalają m.in. zasady organizacji oraz obowiązki i uprawnienia organów państwowego nadzoru budowlanego. Naczelnym organem państwowego nadzoru budowlanego nad budownictwem powszechnym jest minister Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych. Dla budownictwa specjalnego naczelnymi organami państwowego nadzoru są właściwi ministrowie. Natomiast terenowymi organami państwowego nadzoru budowlanego nad budownictwem powszechnym są właściwe dla tych spraw komórki istniejące przy terenowych organach władz. W odniesieniu do budownictwa socjalnego organami tymi są właściwe jednostki nadrzędne określone w przepisach szczegółowych.