Specjalizacja produkcji polega na technologicznie celowym i ekonomicznie uzasadnionym ograniczeniu zakresu wytwarzania określonych rodzajów produktów, podzespołów maszyn i urządzeń oraz stosowanych faz procesu produkcyjnego, na koncentracji produkcji technologicznie jednorodnej.

Czynnikami warunkującymi rozwój specjalizacji produkcji są: ogólny rozwój sił wytwórczych oraz postęp techniczny. Rozróżnia się następujące podstawowe formy specjalizacji:

- 1) specjalizację przedmiotową, polegającą na zawężeniu do rozmiarów optymalnych asortymentu produkowanych wyrobów gotowych i podnoszeniu stopnia jednorodności produkcji (do jednego wyrobu bądź do' wąskiej grupy wyrobów technologicznie podobnych)

- 2) specjalizację w zakresie znormalizowanych i zunifikowanych części, podzespołów, zespołów, wchodzących w skład wyrobów gotowych (finalnych)

- 3) specjalizację technologiczną, dotyczącą przygotowawczych faz procesu technologicznego i polegającą na eliminowaniu tych faz z zakładów produkujących wyroby finalne i tworzeniu odrębnych przedsiębiorstw i zakładów (np. kuźni, odlewni, lakierni).

- Specjalizacja przedsiębiorstw budowlanych występuje w formie:

- specjalizacji gałęziowej, polegającej na ustalaniu profilu działalności przedsiębiorstwa według podstawowych rodzajów budownictwa: przedsiębiorstwa budownictwa ogólnego, przemysłowego, górniczego itp. {w ramach budownictwa ogólnego można wyodrębnić przedsiębiorstwa budownictwa mieszkaniowego, remontowego itp.)

- specjalizacji technologicznej, występującej wtedy, gdy przedsiębiorstwo wykonuje tylko określony kompleks robót o zbliżonym procesie technologicznym (np. przedsiębiorstwo zajmujące się tylko montażem konstrukcji stalowych, wykonujące instalacje sanitarne, elektryczne lub roboty stanu surowego czy wykończeniowe w budynku).

SPECJALIZACJA, REJONIZACJA I KOOPERACJA PRZEDSIĘBIORSTW BUDOWLANYCH CZ. II

Specyficzną odmianą specjalizacji jest system kombinatowy, opierający się na następujących założeniach:

- przedsiębiorstwo specjalizuje się w budowie określonych, typowych obiektów metodą uprzemysłowioną, tj. z wielkopłytowych elementów,

- cały proces produkcyjny, poczynając od surowca aż do oddania do użytku obiektu, skoncentrowany jest w przedsiębiorstwie jednocześnie elementy budowlane o dużym stopniu wykończenia {np. płyty ścienne z oknami i tynkami oraz wewnętrznymi instalacjami) wykonywane są na zapleczu, a sam proces wznoszenia budynku (budowli) ogranicza się głównie do montażu.

System kombinatowy występuje przeważnie w budownictwie mieszkaniowym w rejonach o dużej jego koncentracji.

W skład każdego kombinatu wchodzą: zakład produkcyjny prefabrykaty, zakład robót stanu surowego i zakład robót wykończeniowych. Tak więc każdy z kombinatów realizuje wszystkie fazy procesu produkcyjnego, począwszy od uzbrojenia terenu i produkcji prefabrykatów poprzez ich montaż w budynku aż do przekazania do użytku gotowego obiektu (zadania inwestycyjnego). Specjalizacja przedsiębiorstw budowlanych stwarza podstawy do:

- szerszej mechanizacji produkcji przez stosowanie specjalnych maszyn i urządzeń,

- lepszego opanowania zarówno problematyki technologicznej, jak i organizacyjno-ekonomicznej występującej w przedsiębiorstwie,

- właściwego wykorzystania zdobytych doświadczeń przy realizacji określonych obiektów (robót).