Przez strukturę środków obrotowych rozumie się ilościowe proporcje, w jakich poszczególne rodzaje środków obrotowych występują w ogólnej ich sumie. Wewnętrzna struktura środków obrotowych jest zależna od szeregu czynników, wśród których należy wyodrębnić:
- czynniki o charakterze przypadkowym, działającym doraźnie w krótkim okresie, np. spiętrzenie lub zahamowanie dostaw, krótkookresowe trudności transportowe itp.
Rozróżnia się materiały bilansowane (w tym: rozdzielane i nie rozdzielane) oraz nie bilansowane. Wykazy materiałów bilansowanych są ustalane odgórnie. Bilanse materiałowe sporządzane są na różnych szczeblach i na różne okresy. Bilanse centralne materiałów są włączane do narodowego planu gospodarczego, a bilansowanie ich umożliwia odpowiednie powiązanie i dostosowanie zadań przemysłów produkujących materiały dla przedsiębiorstw budowlanych do ich potrzeb .
Materiały własne przedsiębiorstwa wymagają usystematyzowania według jednorodnych grup o zbliżonych cechach. Ułatwia to planowanie zaopatrzenia, gospodarkę materiałową, ewidencję obrotu materiałami, analizę zapasów itp. Szczegółowy wykaz materiałów, jakimi przedsiębiorstwo gospodaruje, ujęty jest zazwyczaj w formę indeksu materiałowego, zawierającego m.in. ujednolicone nazeumictwo materiałów, ich symbole liczbowe i jednostki miary oraz (ewentualnie) cenę ewidencyjną.
Rodzaje i ilości materiałów wynikają z dokumentacji inwestycyjnej (remontowej) i stanowią element kalkulacyjny projektu technicznego i kosztorysu. Niemniej wiele możliwości w zakresie racjonalnego i oszczędnego zastosowania materiałów wyłania się w procesie produkcji, na placu budowy. Na przykład jakościowo dobre materiały ścienne i stropowe zapewniają gładsze powierz-
Wartość materiałów objęta jest wynagrodzeniem za wykonane roboty, a więc wchodzi w skład wartości produkcji. Natomiast przy pracach montażowych przedsiębiorstwo pobiera wynagrodzenie tylko za te prace, gdyż maszyny i urządzenia - stanowiące przedmiot montażu - dostarczane są na rachunek zamawiającego (inwestora). cji w toku. Stąd zaopatrzenie i gospodarka materiałowa w przedsiębiorstwie budowlanym obejmuje swym zasięgiem ogromne ilości (i wartości) różnego rodzaju materiałów.
W trakcie ruchu okrężnego zarówno ogólna kwota środków obrotowych, jak i wewnętrzna ich struktura podlegają zmianom. Struktura środków obrotowych odzwierciedla zróżnicowaną szybkość obrotu poszczególnych składników środków obrotowych. Do najważniejszych czynników warunkujących szybkość obrotu głównych rodzajów środków obrotowych należą:
Trzecia faza ruchu okrężnego środków przedsiębiorstwa dokonuje się ponownie w sferze cyrkulacji. Mianowicie w rezul- tacie sprzedaży wyrobów gotowych (w przedsiębiorstwie budowlanym produkcji zakończonej) następuje przemiana towarowej formy wartości środków przedsiębiorstwa w pieniężną formę wartości (P). Jest to faza zbytu, sprzedaży.
Jest zrozumiałe, że nieprawidłowości występujące w gospodarce przedsiębiorstwa, powodujące powstanie i utrzymywanie się zapasów nadmiernych bądź o nieprawidłowej strukturze, muszą być zaliczone do czynników o charakterze subiektywnym.
Spośród wyżej wymienionych rodzajów środków obrotowych: zapasy materiałowe, roboty w toku, półfabrykaty przeznaczone do dalszej produkcji w tym samym przedsiębiorstwie (półfabrykaty przeznaczone na sprzedaż zalicza się do sfery cyrkulacji na równi z wyrobami gotowymi) oraz część nakładów przyszłych okresów, obejmująca wydatki na przygotowanie przyszłej produkcji, w tym również tymczasowe budynki i urządzenia budów należą do sfery produkcji.